The Yerevan Sessions

Επρόκειτο, βέβαια, για κάποιον άλλον δικαστή, έναν χοντρό άνδρα με μαύρη φουντωτή γενειάδα που του έφτανε μέχρι ψηλά στα μάγουλα, επίσης εκείνος ο πίνακας ήταν ελαιογραφία, ενώ αυτός εδώ ήταν δουλεμένος αχνά και θαμπά με παστέλ. Όλα τα άλλα όμως έμοιαζαν, αφού και σε αυτόν τον πίνακα ο δικαστής, που κρατιόταν γερά από τα μπράτσα του θρόνου του με ύφος απειλητικό, ήταν έτοιμος να σηκωθεί. (…) Δεν μπορούσε να καταλάβει τι ήταν μια ψηλή φιγούρα που στεκόταν στη μέση πίσω από την πλάτη του θρόνου και ρώτησε τον ζωγράφο (…). «Είναι η Δικαιοσύνη», είπε ο ζωγράφος τελικά. «Ναι, τώρα την αναγνωρίζω», είπε ο Κ.,  «να το μαντίλι στα μάτια της, να και η ζυγαριά. Αλλά έχει φτερά στις φτέρνες και τρέχει ή όχι;» «Ναι», είπε ο ζωγράφος, «έτσι μου παρήγγειλαν να την ζωγραφίσω, ουσιαστικά είναι η Δικαιοσύνη και η θεά Νίκη μαζί». «Δεν είναι καλός συνδυασμός αυτός», είπε χαμογελώντας ο Κ., «η Δικαιοσύνη πρέπει να είναι ακίνητη, αλλιώς η ζυγαριά ταλαντεύεται και η ετυμηγορία δεν είναι δυνατόν να είναι δίκαιη». «Προσαρμόζομαι σε αυτό που μου ζητάει ο πελάτης», είπε ο ζωγράφος.

Franz Kafka, Η Δίκη

μτφ. Αλέξανδρος Κοτζιάς, ΘΕΜΕΛΙΟ, 2009

The Tbilisi Sessions

Ακούστηκε ένας ήχος οξύς και διαπεραστικός, κι έμειναν και οι δύο ακίνητοι. Μόνο τα φύλλα και τα χορτάρια που είχαν κουνηθεί επέστρεψαν στη θέση τους. Ένα κουνάβι είχε πιάσει ένα ποντίκι. Κινήθηκε προσεκτικά, ξεγλίστρησε στο πλάι και ετοιμάστηκε να απολαύσει το γεύμα του.
«Τι ήταν αυτό;» ρώτησε ο Μπάμπι γεμάτος έκπληξη.
«Τίποτα», είπε καθησυχαστικά η μητέρα του.
«Μα, το είδα», ψέλισε ο Μπάμπι.
«Ναι, ναι», είπε η μητέρα του. «Μη φοβάσαι. Το κουνάβι σκότωσε ένα ποντίκι».
Αλλά ο Μπάμπι φοβήθηκε πάρα πολύ. Ένας μεγάλος, άγνωστος φόβος έσφιξε την καρδιά του. Του πήρε αρκετή ώρα να μιλήσει ξανά και τότε ρώτησε:
«Γιατί σκότωσε το ποντίκι;»
«Επειδή», είπε η μητέρα του, «πάμε πιο γρήγορα», συνέχισε σαν να συνέβη κάτι που την έκανε να ξεχάσει την ερώτηση. Κινήθηκε βιαστικά και ο Μπάμπι έτρεξε πίσω της.
Ακολούθησε μια μεγάλη παύση. Περπατούσαν πάλι ήσυχα, όταν ο Μπάμπι ρώτησε ξανά γεμάτος αγωνία:
«Θα σκοτώσουμε κι εμείς ποντίκια κάποια στιγμή;»
«Όχι», απάντησε η μητέρα του.
«Ποτέ;» ρώτησε ο Μπάμπι.
«Ποτέ», του απάντησε.
«Γιατί όχι;» ρώτησε ο Μπάμπι ανακουφισμένος.
«Επειδή εμείς δεν σκοτώνουμε ποτέ τίποτα», είπε η μητέρα του απλοϊκά.
Ο Μπάμπι έγινε πάλι χαρούμενος.

Felix Salten, Μπάμπι: Η ιστορία μιας ζωής μέσα στο δάσος

μτφ. Κώστας Αλεξίου, κυαναυγή, 2016

The Novi Sad Sessions III

Καθώς σέρνεται στη μέση ενός λιβαδιού, ο κύριος Γκλας πέφτει πάνω σε δύο ψωριάρηδες λύκους που έχουν ανοίξει την κοιλιά ενός μικρού βίσονα που κείτεται στο χορτάρι. Προσπαθεί να ορθοποδήσει και κατορθώνει να τους πλησιάσει κουτσαίνοντας. Ανεμίζει τα χέρια του σαν φτερωτή ανεμόμυλου. Ουρλιάζει λέξεις που ξεκινούν ως βρισιές και κατάρες μα σύντομα φέρνουν περισσότερο στη γλωσσολαλιά που είναι σημάδι επιφοίτησης του Αγίου Πνεύματος. Στην πραγματικότητα δεν είναι παρά η φυσική έκφραση της πιο βαθιάς πείνας, που το μόνο που ζητάει είναι να ικανοποιηθεί. Οι λύκοι τρέπονται σε φυγή. Ο κύριος Γκλας είναι βέβαιος πως αν χρειαζόταν θα τους έπνιγε με τα ίδια του τα χέρια. Γονατίζει μπροστά στο βίσονα και ξεκινάει να σκίζει ένα κομμάτι κρέας από τα εκτεθειμένα πλευρά του. Το ζώο βογκάει και ο κύριος Γκλας παγώνει. Το κοιτάζει και βλέπει πως είναι ακόμα ζωντανό. Τα μάτια του βίσονα διαγράφουν τρελούς κύκλους στις κόγχες τους, σαν να προσπαθούν να προβλέψουν τι του επιφυλάσσει αυτός ο νέος απεσταλμένος του θανάτου. Ο κύριος Γκλας δεν το υποπτεύεται ακόμα, μα σύντομα θα ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις. Η μητρική γλώσσα του ζώου είναι η γλώσσα των Βισόνων, άγνωστη στον κύριο Γκλας, μα το μικρό έχει γρήγορα αποκτήσει επάρκεια στις διάφορες διαλέκτους του πόνου, της κοινής γλώσσας που καταλαβαίνει κάθε ρημαγμένο σώμα. Ο κύριος Γκλας ακουμπάει τις παλάμες του στην πλάτη του βίσονα. Αρχίζει να κλαίει, και για το ζώο και για τον εαυτό του.

«Δεν έχω μαχαίρι. Θεέ μου, δεν έχω μαχαίρι».

Ο κύριος Γκλας περιμένει όλο το απόγευμα, κατόπιν όλη τη νύχτα, μα ο μικρός βίσονας δε λέει να πεθάνει. Τα πλευρά του φουσκώνουν και ξεφουσκώνουν με δυσκολία, κι εκεί που μοιάζει πως η επόμενη αναπνοή δεν θα έρθει ποτέ, φουσκώνουν ξανά. Το επόμενο πρωί ο κύριος Γκλας αρχίζει να να ξεσκίζει μακριές λωρίδες κρέας με τα χέρια του. Αν το ζώο μπορούσε να ουρλιάξει θα το έκανε, μα καθώς ο κύριος Γκλας το κομματιάζει, εκείνο μόνο βογκάει, τα πόδια του συσπώνται σαν να προσπαθεί να ξεφύγει από αυτόν τον ύστατο πόνο. Τώρα η γη μοιάζει με κρεβάτι, ο ουρανός με απόμακρο σεντόνι, κι η πέτρα μ’ ένα τελευταίο σκληρό μαξιλάρι. Οι οπλές του καλπάζουν αδύναμα μα συναντούν μόνο αέρα, κι εκείνο τρέχει και τρέχει, νομίζει, μέσα στα φαράγγια ενός πόνου που πλησιάζει όλο και πιο κοντά, μέχρι που επιτέλους βρίσκεται να τρέχει σε πεδιάδες που το οδηγούν προς ένα μακρινό μαύρο ουρανό που βράζει, γεμάτος πουλιά που περιμένουν να το φάνε για δεύτερη φορά, και το μόνο που του μένει είναι να τρέχει και να τρέχει, και να ελπίζει πως κάποια στιγμή ο πόνος θα σταματήσει και στα πόδια του θα επιτραπεί επιτέλους να αναπαυθούν.

Παναγιώτης Κεχαγιάς, Τελευταία Προειδοποίηση

εκδ. αντίποδες, 2016

The Cairo Sessions

There will be no one like us when we are gone, but then there is no one like anyone else, ever. When people die, they cannot be replaced. They leave holes that cannot be filled, for it is the fate—the genetic and neural fate—of every human being to be a unique individual, to find his own path, to live his own life, to die his own death. I cannot pretend I am without fear. But my predominant feeling is one of gratitude. I have loved and been loved; I have been given much and I have given something in return; I have read and traveled and thought and written. I have had an intercourse with the world, the special intercourse of writers and readers. Above all, I have been a sentient being, a thinking animal, on this beautiful planet, and that in itself has been an enormous privilege and adventure.

Oliver Sacks, Gratitude

Knopf Canada, 2015

The Desert Sessions

«Ξέρεις τι είναι οι πληβείοι;» «Ναι, κυρία». Το τι ήταν οι πληβείοι το έμαθα εκείνη τη στιγμή και με μεγαλύτερη σαφήνεια απ΄ότι πριν από χρόνια που με είχε ρωτήσει ο Ολιβιέρο. Πληβείοι ήμασταν εμείς. Πληβείοι ήταν αυτοί οι καβγάδες για το φαγητό και το κρασί, οι φιλονικίες για το ποιος θα σερβιριστεί πρώτος και καλύτερος, εκείνο το βρωμερό πάτωμα πάνω στο οποίο πατούσαν και ξαναπατούσαν οι σερβιτόροι, εκείνες οι όλο και πιο χυδαίες προπόσεις. Πληβείοι ήταν η μητέρα μου, που είχε πιει και τώρα στηριζόταν στον ώμο του πατέρα μου με το σοβαρό ύφος και γελούσε με το στόμα ορθάνοιχτο με τα σεξουαλικά υπονοούμενα του εμπόρου μετάλλων. Όλοι γελούσαν αλλά και η Λίλα, με ύφος ανθρώπου που είχε αναλάβει ένα ρόλο και πρέπει να τον φέρει σε πέρας.

Elena Ferrante, Η υπέροχη φίλη μου

μτφ. Δήμητρα Δότση, Πατάκης, 2015

The Alexandria Sessions

Από τον κάμπο ο άνεμος σηκώνει σκόνη μέρες τώρα, ο ουρανός γίνεται κίτρινος, ξύλινος, και τα μάτια γεμίζουν σκλήθρες. Οι τερμίτες μου έφαγαν τα βιβλία που είχα στη βαλίτσα. Στη θέση τους βρήκα έναν πολτό, βρόμικο αλεύρι. Σε τούτη τη γη η ύλη βιάζεται να γίνει σκόνη. Αυτό συμβαίνει και με το σίδερο, τους δρόμους, τα ρούχα: διαλύονται φαγωμένα από τον ήλιο, απ’ τον αέρα. Αυτές τις μέρες τρίβω τα μάτια μου, που τα ταλαιπωρεί η λεπτή σκόνη, τα λιπαίνω με δάκρυα. Έπρεπε να πέσει πάνω μου σαν ανεμοστρόβιλος για να την πάρω είδηση: η σκόνη που σηκώνεται σαν μια ψυχή απ’ το έδαφος είναι το τελικό στάδιο κάθε μορφής ύλης, είναι το άπειρό της. Ο Θεός μ’ αυτή ζύμωσε τον Αδάμ, γιατί είναι αιώνια, σαν την πνοή Του. Τούτη η σκέψη μου την κάνει πιο ανεκτή. Σκάβω ένα πηγάδι, σύντομα θα μπορώ να την τινάξω από πάνω μου, να ξεπλύνω λίγη αιωνιότητα.

Στρέφω τα μάτια ψηλά στο ταβάνι και μπορώ να φανταστώ που βρίσκεσαι, πέρα από τα δοκάρια, τα σύννεφα και τις αστραπές, την άμαξα της Μικρής Άρκτου, το αστέρι στο πηδάλιο που σημαδεύει πάντα στο βορρά. Οι ουρανοί μας, αντικριστά, ένας στο βορρά, ο άλλος στο νότο, στηρίζουν τον ουράνιο θόλο.

Erri de Luca, Aceto Arcobaleno/ Οι Λέξεις μου

μτφ. Άννα Παπασταύρου, κέλευθος, 2021

The Berlin Sessions III

Ο Λι Ιακόκα, στέλεχος, στέλεχος αστέρι της εταιρίας Chrysler, επισκέφθηκε το Μπουένος Άιρες στα τέλη του 1993. Στη διάλεξή του μίλησε με αξιοθαύμαστη σοβαρότητα για την ανεργία και την εκπαίδευση:

-Το πρόβλημα της ανεργίας είναι ένα δύσκολο ζήτημα. Σήμερα μπορούμε να φτιάχνουμε τα διπλάσια αυτοκίνητα με τον ίδιο αριθμό ανθρώπων. Όταν ακούω ότι για να λυθεί το πρόβλημα της ανεργίας πρέπει να βελτιωθεί το επίπεδο της εκπαίδευσης, πάντοτε θυμάμαι με ανησυχία αυτό που συνέβη στη Γερμανία: η προβολή της εκπαίδευσης ως απάντηση στην ανεργία οδήγησε στην απογοήτευση εκατοντάδες χιλιάδων επαγγελματιών και στη στροφή τους προς το σοσιαλισμό και την εξέγερση. Μου στοιχίζει που το λέω, αλλά αναρωτιέμαι μήπως θα ήταν καλύτερα να δουν οι άνεργοι τα πράγματα πιο καθαρά και να πηγαίνουν απευθείας να ζητούν δουλειά στο McDonald’s.

Eduardo Galeano, Ένας κόσμος ανάποδα

μτφ. Γεωργία Ζακοπούλου, Πιρόγα, 2008

The Prespes Sessions III

Για την εξόρυξη, είχαν σπάσει το πέτρωμα με εκατομμύρια τόνους νερού, μαζί με ένα μείγμα που η σύνθεσή του ήταν βιομηχανικό απόρρητο, και με άμμο για να μένουν τα ρήγματα ανοιχτά. Δηλητηριώδη συρίγγια ανοίχτηκαν έτσι στη γη κι εκατοντάδες στρέμματα απογυμνώθηκαν. Όταν όμως εγκαταλείφθηκαν οι γεωτρήσεις, το δάσος διεκδίκησε ξανά τον τόπο κι έμειναν μονάχα οι ουλές σαν αυτή στην Αγια – Σωτήρα, οι χαρακιές των νέων αλλά κιόλας ραγισμένων δρόμων, και σκουριασμένοι αγωγοί και δεξαμενές λυμάτων, που πολλές είχαν πέσει και πια φώλιαζαν ζώα μέσα, κι από τις τρύπες που είχαν ανοιχτεί στους αγωγούς φύτρωναν βάτα. Αρχαία λείψανα ήδη, μες στα πυκνά δέντρα, περίμεναν τον μελλοντικό αρχαιολόγο – στον αλλαγμένο τόπο οι δεξαμενές και οι αγωγοί ήταν τα νέα ορόσημα και σημάδια για τους χωριανούς, αυτούς που σαν ζωντανά απολιθώματα κατοικούσαν ακόμα στα νεκρά χωριά.

Μιχάλης Μακρόπουλος, Μαύρο Νερό

εκδόσεις Κίχλη, 2019

διασχίζοντας την Ήπειρο με ένα ραβδί (III)

Για να διατηρήσει την ψυχραιμία του, ο Χουλιάν σκέφτεται ότι η λογοτεχνία και ο κόσμος είναι γεμάτα γυναίκες που δεν γυρίζουν σπίτι τους, γυναίκες που σκοτώνονται σε τραγικά δυστυχήματα, αλλά και ότι, τουλάχιστον στον κόσμο, στη ζωή, υπάρχουν και γυναίκες που έχει χρειαστεί να συνοδέψουν, εκτάκτως, μια φιλενάδα τους στο νοσοκομείο ή ν’ αλλάξουν λάστιχο στη μέση της λεωφόρου χωρίς να σταματήσει κανείς για να τους δώσει ένα χέρι.

Η Βερόνικα είναι μια γυναίκα που δεν έρχεται. Η Κάρλα, μια γυναίκα που δεν ήταν εκεί. Η μητέρα της Κάρλας είναι μια γυναίκα που έφυγε και επέστρεψε όταν δεν την περίμενε κανείς. Η Κάρλα είναι μια γυναίκα που δεν ήταν εκεί. Η Κάρλα είναι μια γυναίκα που ήταν και δεν ήταν εκεί. Βγήκε να βρει τη μάνα της, όπως άλλοι βγαίνουν για κυνήγι. Η Κάρλα βγήκε ν’ αγοράσει τσιγάρα. Η Κάρλα δεν ήταν εκεί: βγήκε ν’ αγοράσει τσιγάρα, βγήκε να βρει τη μάνα της, βγήκε για κυνήγι.

Η Βερόνικα έχει ένα σκασμένο λάστιχο. Το ξέρει πως δεν μπορώ να βγω να την ψάξω. Δεν μπορώ ν’ αφήσω τη μικρή μόνη. Η Βερόνικα θ’ αλλάξει το λάστιχο. Η Βερόνικα είναι μια γυναίκα που αλλάζει λάστιχο στη μέση της λεωφόρου. Εκατοντάδες αυτοκίνητα περνάνε, αλλά κανένα δε σταματάει να τη βοηθήσει. Αυτό της έχει συμβεί, σκέφτεται ο Χουλιάν, που αποφασίζει να μείνει κολλημένος στην εικόνα μιας Βερόνικας χαμένης, αλλάζοντας λάστιχο, μόνη, σε μια μακρινή λεωφόρο.

Alejandro Zambra, Η ιδιωτική ζωή των δέντρων

μτφ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδ. ΙΚΑΡΟΣ, 2017

The Chania Sessions XXXI

Η κυρίαρχη συζήτηση για την απελευθέρωση των ζώων αδυνατεί να αναλύσει το όριο της πολιτικής κοινότητας όπως αυτό έχει οριστεί από την ιστορική διάκριση μεταξύ έλλογων ζώων (των ανθρώπων) και ζώων που έχουν μόνο φωνή (των μη ανθρώπινων). Τα ζώα θεωρούνται βουβά πολιτικά αντικείμενα προς αντιπροσώπευση και όχι υποκείμενα με ομιλία, και κατά συνέπεια παραμένουν αποκλεισμένα από την πολιτική κοινότητα των ομιλούντων υποκειμένων. Όταν τα ζώα πρωταγωνιστούν σε περιστατικά ανυπακοής και βίαιης αντίστασης απέναντι στους θεσμούς και στους ανθρώπους που τα καταπιέζουν, καταδεικνύουν με τον πιο άμεσο τρόπο πως είναι φορείς αντίστασης και πολιτικά υποκείμενα […]

Η δράση των εργατών είναι πολιτική όταν επαναδιαμορφώνει τις σχέσεις που καθορίζουν τον εργασιακό χώρο και τη σχέση του με την κοινότητα. Η αγελάδα που το σκάει από το σφαγείο, η τίγρης που κατασπαράζει τους βασανιστές της, η ελεφαντίνα που επιτίθεται στον εκπαιδευτή της, θέτουν υπό αμφισβήτηση τον ρόλο τους ως εργατών είτε σε ζωολογικούς κήπους είτε σε τσίρκο είτε σε σφαγεία. Οι πράξεις τους δημιουργούν μια σύνδεση μεταξύ του να έχεις μέρος και να μην έχεις μέρος στην κοινότητα. Πράττοντας έτσι, όχι μόνο γνωστοποιούν στους θεατές- με τους οποίους πλέον μοιράζονται μια κοινή πολιτική σκηνή- το γεγονός της απουσίας τους από την επίσημη κατηγοριοποίηση αλλά, επιπρόσθετα, τους επαναυποκειμενοποιούν, βάζοντάς τους στο ρόλο του ακτιβιστή που είναι επιφορτισμένος με το καθήκον της ανάδειξης της αδικίας που λαμβάνει χώρα με τον μη υπολογισμό των ζώων από τα εμπλεκόμενα μέρη όταν αντιπαρατίθενται για τη θέση των σωμάτων των ζώων στα σφαγεία, στους ζωολογικούς κήπους και στα τσίρκα. Οι ανταρσίες αυτών των ζώων ορίζουν τους μη ανθρώπους ως πολιτικά υποκείμενα που ξεκινούν την αναδιοργάνωση ολόκληρης της κοινότητας, χτίζοντας μια σχέση μεταξύ των πραγμάτων που δεν έχουν καμία επαφή μεταξύ τους, καθιστώντας αναγκαίο να ιδωθούν ως το αντικείμενο της αντιπαράθεσης η σχέση και η μη σχέση μαζί.

Aylon A. Cohen, Υποστηρίζουμε τα ζώα που σκοτώνουν τους καταπιεστές τους

μτφ. Γιώργος Καφφέζας, εκδ. Κυαναυγή, 2017