The Izmir Sessions

.

Το αρχικό σχέδιο ήταν να συναντηθώ με τον Τούρκο φίλο μου στη Σμύρνη κι από ‘κει να ανέβουμε με κάθε διαθέσιμο μέσο ως την Κωνσταντινούπολη για να καταλήξουμε στην ονειρική Καππαδοκία. Επειδή όμως ως γνωστόν το εθνικό μας πεπρωμένο δεν συμβαδίζει με την κεντρική Ανατολία, και επειδή μετά από 2.500 χλμ. μέσα στον καύσωνα της Ανατολής εξαντληθήκαμε στα μισά της διαδρομής, η ονειρική Καππαδοκία αποδείχτηκε ένα όνειρο. Τουλάχιστον φτάσαμε ως την Άγκυρα!

                                                

Αλλά ας τα πάρω τα πράγματα από την αρχή: όταν στα μέσα του Ιουνίου είδα ξανά την εκπομπή του Μαμαλάκη από την Τουρκία και τα σάλια μου έσταζαν ως το πάτωμα, τηλεφώνησα στον εξ Ανατολής φίλο μου να του υπενθυμίσω πόσο άδικο ήταν που μέσα σε τόσες ανταλλαγές πληθυσμών δεν σκέφτηκε ποτέ κανείς να φέρει και στην απέναντι πλευρά του Αιγαίου τα ανατολίτικα φαγητά και γλυκά. Εκείνος επίσης μου υπενθύμισε ότι «δίπλα είμαστε» και αν θέλω ανατολίτικα εδέσματα να πεταχτώ μέχρι εκεί, και με την ευκαιρία να κάνουμε και ένα road trip στη χώρα του. Τα έξοδα διαμονής και μεταφοράς θα ήταν δικά του, αφού α) οι Τούρκοι είναι ο πιο φιλόξενος λαός που υπάρχει, β) ο φίλος μου είναι μεγάλος γνώστης της τρέχουσας οικονομικής πραγματικότητας της Ελλάδας, και γ) είναι επίσης γνώστης της δικής μου μόνιμης οικονομικής πραγματικότητας…

                                                

Όπως είπα ήδη, μπορεί να μην φτάσαμε ποτέ στην Καππαδοκία, κάναμε όμως μία πολύ μεγάλη βόλτα στη γειτονική χώρα, ταξιδεύοντας από την Σμύρνη στην Κωνσταντινούπολη με κάθε δυνατό μέσο (αυτοκίνητα, λεωφορεία, πλοία) και περνώντας από τη δυτική ενδοχώρα και τις μικρότερες πόλεις (Manisa, Balikesir, Bursa, Yalova) και τις απέραντες εκτάσεις με σιτάρι, ηλιοτρόπια και φουντούκια! Περνώντας με το πλοίο τη θάλασσα του Μαρμαρά, φτάσαμε στην Κωνσταντινούπολη, μείναμε στο ξενοδοχείο Londres Oteli (που γυρίστηκε το Head On του Fatih Akin!) και κάναμε μπάνιο στη Μαύρη Θάλασσα (μπρρρρ!). Από ‘κει περάσαμε από το Εσκί Σεχίρ και καταλήξαμε στην Άγκυρα, πάνω από το διαβόητο ρήγμα της Ανατολίας και τις πόλεις που καταστράφηκαν ολοσχερώς από το μεγάλο σεισμό του ’99…

                                                   

Αλλά επειδή η Σμύρνη είναι η ιστορία της Μικράς Ασίας, και επειδή η εκπληκτική της ατμόσφαιρα οφείλεται (και) στην πολυτάραχη ιστορία της, η σύντομη παραμονή μου στην πόλη ήταν γεμάτη σκέψεις, συναισθήματα και υπενθύμιση τραγικών ιστοριών, υποβοηθούμενων από τους εξαιρετικούς ανθρώπους που συνάντησα εκεί και που μου άνοιξαν τα σπίτια και την καρδιά τους. Και τελικά ήταν οι άνθρωποι, περισσότερο από τα χρώματα, τις μυρωδιές και την ομορφιά αυτής της χώρας, που έκαναν τόσο σημαντικό αυτό το ταξίδι.

                   

Οι Τούρκοι που γνώρισα εγώ μιλούσαν συχνά για εθνικά και ατομικά τραύματα του παρελθόντος, που θα πρέπει κάποτε να τα συζητήσουμε στις δύο πλευρές του Αιγαίου, αν θέλουμε κάποτε να τα διαχειριστούμε και να τα αντιμετωπίσουμε. Στη Σμύρνη συνάντησα μία ομάδα από ακτιβίστριες που παλεύουν για την αναβάθμιση της θέσης της γυναίκας στη Μέση Ανατολή. Οι γυναίκες αυτές, σε συνεργασία με μία άλλη ομάδα ελληνίδων, προσπαθούν να συγκεντρώσουν, ώστε στη συνέχεια να εκθέσουν, διάφορα μικροαντικείμενα που πήραν μαζί τους οι Ελληνίδες της Σμύρνης μετά τη μεγάλη καταστροφή, και αντίστοιχα οι Τουρκάλες της απέναντι όχθης, κατά την πρώτη, κυρίως περίοδο της ανταλλαγής πληθυσμών. Αυτή ήταν και η πιο συγκινητική στιγμή του ταξιδιού μου, που αν είχε σταματήσει εκεί και πάλι ικανοποιημένος θα ήμουνα: το πόμολο της πόρτας τους, ένα αυτοσχέδιο παιδικό παιχνίδι, μία πέτρα από τον κήπο του σπιτιού τους που έβλεπαν να καταστρέφεται, αυτά πρόλαβαν να μαζέψουν βιαστικά πριν η ζωή τους αλλάξει για πάντα.

                      

Και κάτι εξίσου σημαντικό: κατά τη διάρκεια των ταραγμένων χρόνων του ’20, μέσα στη βία και τον φανατισμό ένθεν και κείθε, πολλές γυναίκες βιάστηκαν, κακοποιήθηκαν, είδαν τα παιδιά τους επίσης να βιάζονται από πωρωμένους εθνικιστές. Τότε δεν μπορούσαν να μιλήσουν για όλα αυτά, αφού δεν το επέτρεπε η εποχή, αλλά κυρίως γιατί η εθνική τραγωδία ήταν μεγαλύτερη από τις ατομικές ιστορίες. Όμως πολλές γυναίκες τα έγραψαν όλα αυτά σε τετράδια ή ημερολόγια και πια ήρθε η ώρα να τα μάθει ο κόσμος (παρόλο που οι ίδιες οι ηρωίδες των ιστοριών δεν ζουν πια και προφανώς πέθαναν πριν δικαιωθούν-αλλά έτσι δεν συμβαίνει συνήθως;)

                       

Τέλος πάντων, η Σμύρνη του σήμερα είναι μία εντυπωσιακή μεγαλούπολη, αν και εύκολα μπαίνει κανείς στον πειρασμό να φανταστεί ότι ίσως σήμερα να ήταν η πιο όμορφη πόλη του κόσμου, αν δεν είχε καταστραφεί ολοσχερώς το ’22. Περισσότερο απ’ όλα κράτησα μέσα μου το σούρουπο στο λιμάνι της Σμύρνης, που η πόλη υποδέχεται το ηλιοβασίλεμα ξαπλωμένη στο γρασίδι και την προκυμαία, ενώ οι φτωχοδιάβολοι του λιμανιού γυρνάνε με ποδήλατα και τρίκυκλα πουλώντας σποράκια και κάθε λογής γλυκίσματα. Όπως ακριβώς στις παιδικές μου αναμνήσεις από την Ελλάδα του ’70 και του ’80, πριν χαθούμε όλοι μαζί (οριστικά;) στην αυτοϊκανοποίηση του μεγάλου ιδεασμού, στην ουρά της Ευρώπης με το στανιό…

                                                                                                           

Και μπορεί να μην συνάδει ιδιαίτερα με την υπόλοιπη εμπειρία μου από την Τουρκία, η αναφορά όμως ολοκληρώνει την εικόνα και λύνει απορίες: ένα είδος τουριστών που ευδοκιμεί ιδιαίτερα στη Σμύρνη είναι αυτό των Ελλήνων παιδόφιλων από τα απέναντι νησιά του Αιγαίου και την πρωτεύουσα, που έρχονται για να συναντήσουν τα φτωχά παιδιά της Ανατολικής Τουρκίας. Τα παιδιά αυτά τα έφεραν ως εδώ οι δουλέμποροι της περιοχής πληρώνοντας μία ελάχιστη αμοιβή στους γονείς τους, που πλήττονται από τη φτώχια και την υπεργεννητικότητα. Για τα άστεγα παιδιά της Τουρκίας θα μιλήσω αναλυτικά και αργότερα, ας μην ξεχνάμε ωστόσο ότι η Τουρκία είναι μία φτωχή χώρα, τεράστια σε έκταση και πληθυσμό, με αρχές ανίκανες να ελέγξουν και να αποτρέψουν τέτοιου είδους εγκλήματα.